Avropoid
Avropa irqi (qafqazoid və ya qafqaz ing. Caucasian race və ya avropoid)[1] — Avropa, ön Asiya, Mərkəzi Asiya, Şimali Amerika və şimali Hindistanda Böyük coğrafi kəşflər dövrünə qədər yaşamış irq. Sonradan bu tip insanlar bütün qitələrə yayılmağa başladı. Onlar daha çox Şimali Amerika və Cənubi Amerika, Cənubi Afrika və Avstraliyada yayılmağa başladılar.[2]
Xarakterik cizgiləri redaktə
Üzləri horizontal müstəvidən xeyli qabağa çıxır. Saçları düz və ya dalğavarı, əsasən yumşaq (xüsusilə şimal qruplarda). Qaşlarının dairəsi böyük, göz kəsimləri böyük, burunları böyük və irəli çıxan, dodaq qalınlığı çox da böyük deyil və ya ortadır, saqqal və bığ çıxımı gurdur. Ayaq pəncəsi və əlləri genişdir. Dəri, piqment və göz rəngləri şimal qruplarındakı açıq rəngdən cənub qruplarında çox tünd rəngə qədər dəyişir.[1] İlk dəfə 1780-ci illərdə Göttingen tarix məktəbinin üzvləri tərəfindən təqdim edilmiş bu termin bəşəriyyətin üç əsas irqindən birini (Qafqazoid, Monqoloid və Neqroid) ifadə edirdi.[3] Bioloji antropologiyada Qafqazoid sözü dəri rəngindən asılı olmayaraq skelet anatomiyasına və xüsusilə kəllə morfologiyasına diqqət yetirməklə bu müxtəlif bölgələrdən olan fenotipik oxşar qruplar üçün ümumi termin kimi istifadə edilmişdir.[4] Qədim və müasir "Qafqazoid" populyasiyaları yalnız "ağ" deyil, yəni dəri rəngi ağ dəridən tünd qəhvəyi rəngə qədər dəyişə bilər.[5]
Birləşmiş Ştatlarda ing. Caucasian — Qafqaz termini hələ də ağ və ya avropoid irqinin, Yaxın Şərq və ya Şimali Afrika əcdadının sinonimi kimi istifadə olunur.[6] Lakin terminin bu cür istifadə edilməsinin tənqid edilən tərəfi də var.[7][8]
Yarımqrupları redaktə
Bir sıra təsnifatlara görə bu irq Nord, Aralıq dənizi, Dinar, Atlantid, Alp, Şərqi-baltik, Turan, Armenoid, İran, Ərəb, Hamitik[9] və bir sıra digər yarımqruplara bölünür (təsnifat edən alimlərdən asılı olaraq).
Qədim dövrlərdə avropada digər yarımqrupların olduğu və sonradan assimilyasiya etdikləri güman edilir.
Qərbi Avropada, Mərkəzi Avropada, Cənubi Avropada və Şimali Amerikada aşağıdakı yarımqruplar vardır:
- Nord irqi
- Alp irqi
- Atlantid irqi
- Balkan-Qafqaz irqi
- Dinar irqi
- Aralıq dənizi irqi
Şərqi Avropa və Asiyada:
- Nord irqi
- Baltik irqi
- Şərqi-baltik irqi
- Balkanqafqaz irqi
- Kaspi yarımtipi
- Dinar irqi
- Armenoid irqi
- Alp irqi
- Pamir-fərqanə irqi
- Ural irqi[10]
Mənbə redaktə
İstinadlar redaktə
- ↑ 1 2 "Богатенков Д. В., Дробышевский С. В. Антропология". 2011-07-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-12-13.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2009-02-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-12-13.
- ↑ Pickering, Robert B.; Bachman, David. The Use of Forensic Anthropology (ingilis). CRC Press. 2009-01-22.
- ↑ Pickering, Robert B.; Bachman, David. The Use of Forensic Anthropology (ingilis). CRC Press. 2009-01-22. ISBN 978-1-4200-6878-8.
- ↑ Blumenbach, Johann Friedrich; Bendyshe, Thomas. The Anthropological Treatises of Johann Friedrich Blumenbach ... (ingilis). Anthropological Society. 1865-01-01.
- ↑ "Library of Medicine". www.ncbi.nlm.nih.gov. 2022-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023.09.12.
- ↑ Pollock, Mica. Everyday Antiracism: Getting Real About Race in School (ingilis). The New Press. 2008-06-30. ISBN 978-1-59558-567-7.
- ↑ Dewan, Shaila. "Has 'Caucasian' Lost Its Meaning?". The New York Times (ingilis). 2013-07-06. ISSN 0362-4331. 2023-06-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-12.
- ↑ Staff, Grolier Educational. The Encyclopedia Americana (ingilis). Scholastic Library Publishing. 2001-04. ISBN 978-0-7172-0134-1.
- ↑ "The Races of Europe". www.theapricity.com. 2023-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-12.
