Essenilər
  |
|
Yəhudilik fəlsəfəsi
Dini mətnlər
Müqqədəs şəhərlər
Dini şəxsiyyətlər
Musəvilik həyat tərzi
Məktəblər
Dini rollar
Dini tikililər
Etnik bölünmələr
Musəvi məzhəbləri
Dini obyektlər
Digər dinlərlə əlaqələr
|
Essenilər (ivr. אִסִּיִים, İsiyim; yun. εσσήνοι) — e.ə. II əsrin əvvəlində Fələstində formalaşmış yəhudi dini təriqəti.
Tarixi redaktə
Essenilər barədə məlumata İosif Flavi, Filon İsgəndəriyyəli və Böyük Plininin qeydlərində rast gəlinir. Essenilərin Makkabi üsyanından (e.ə. 167–164) qabaqkı hasidilərin davamı olması ehtimalı var. Essenilərlər özünü yəhudi cəmiyyətindən tam təcrid etməyib təbliğatla məşğul olan mötədil qola və "dünyəvi həyat"dan tamamilə uzaqlaşıb Ölü dənizin şimal-qərb sahillərində, Qumranda məskunlaşan radikal qola ayrılırdılar. Radikal essenilər çox vaxt Qumran icması ilə eyniləşdirilir. E.ə. 70 ildə müqəddəs məbəd romalılar tərəfindən dağıdıldıqdan sonra essenilər tarix səhnəsindən silinmiş, ehtimal ki, aralarında erkən yəhudi xristianlarının da olduğu digər yəhudi qrupları arasında assimilyasiyaya məruz qalmışlar. Essenilər fariseylər və sadukeylərdən fərqli olaraq, məbədə getmirdilər. Onlar asketik həyat tərzi keçirir, ailə qurmurdular. Musanın qanunlarına (xüsusilə Əhdi-ətiqdəki Levililər kitabına) və təmizlik ritualına (dəstəmaz, yalnız icmada hazırlanan "təmiz" qida) ciddi riayət edir, şabata xüsusi diqqət yetirirdilər. Qurban kəsməyi, silah hazırlamağı, ticarətlə məşğul olmağı, ət yeməyi haram hesab edirdilər. İcmaya yeni üzv üçillik ağır sınaqlardan sonra qəbul olunur, qovulmuş üzv aclıqdan ölümə məhkum edilirdi. Özlərini "işıq oğulları" hesab edən essenilər axirətin yaxın olduğuna, tezliklə işığın qələbəsi ilə başa çatacaq işıq-zülmət müharibəsinin başlanacağına inanırdılar.[1]
İstinadlar redaktə
- ↑ Essenilər // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 8-ci cild: Enollar – Fedin. Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2018. 598 səh.
Əlavə ədəbiyyat redaktə
- Alexander, David; Alexander, Pat. The Lion handbook to the Bible. Tring: Lion Hudson. 1983. ISBN 0-86760-271-6.
- Baldwin, James. The fire next time. New York City: Modern Library. 1995 [1963]. ISBN 0-679-60151-1.
- Bauer, Walter; Kraft, Robert A. Orthodoxy and heresy in earliest Christianity. Mifflintown, Pennsylvania: Sigler Press. 1996 [1971]. ISBN 0-9623642-7-4.
- Bennett, Chris; Osburn, Lynn; Osburn, Judy. Green gold the tree of life: marijuana in magic & religion. Frazier Park, California: Access Unlimited. 1995. ISBN 0-9629872-2-0.
- Bergmeier, Roland. Die Essener-Berichte des Flavius Josephus: Quellenstudien zu den Essenertexten im Werk des judischen Historiographen. Kampen, Germany: Kok Pharos Publishing House. 1993. ISBN 90-390-0014-X.
- Bultmann, Rudolf. Significance of the Historical Jesus for the Theology of Paul // Faith and understanding. Minneapolis: Augsburg Fortress. 1987. ISBN 0-8006-3202-8.
- Burns, Joshua Ezra. "Essene Sectarianism and Social Differentiation in Judaea After 70 C.E". Harvard Theological Review. 99 (3). 2006: 247–74. doi:10.1017/S0017816006001246.
- Durant, Will. Caesar and Christ. MJF Books. 1993. ISBN 5-552-12435-9.
- Eisenman, Robert H. James, the brother of Jesus: the key to unlocking the secrets of early Christianity and the Dead Sea Scrolls. New York City: Viking Press. 1997. ISBN 0-670-86932-5.
- Ewing, Upton Clary. The prophet of the Dead Sea Scrolls: the Essenes and the Early Christians, one and the same holy people: their seven devout practices. Tree of Life Publications. 1994 [1963]. ISBN 0-930852-26-5. OCLC 30358890.
- Ewing, Upton Clary. The Essene Christ. New York City: Philosophical Library. 1961. OCLC 384703.
- Legge, Francis. Forerunners and rivals of Christianity, from 330 B.C. to 330 A.D.. New Hyde Park, New York: University Books. 1964. LCCN 64024125. OCLC 381558.
- Golb, Norman. Who wrote the Dead Sea Scrolls?: the search for the secret of Qumran. New York City: Scribner. 1995. ISBN 0-02-544395-X. OCLC 31009916.
- Lewis, Harvey Spencer. Mystical Life of Jesus. San Jose, California: Ancient Mystical Order Rosae Crucis. 1997 [1929]. ISBN 0-912057-46-7. OCLC 43629126.
- Koester, Helmut. The Theological Aspects of Primitive Christian Heresy // James McConkey Robinson (redaktor ). The Future of our religious past: essays in honour of Rudolf Bultmann. New York City: Harper & Row. 1971. OCLC 246558.
- Larson, Martin Alfred. The story of Christian origins: or, The sources and establishment of Western religion. Washington: J.J. Binns. 1977. ISBN 0-88331-090-2. OCLC 2810217.
- Larsonn, Martin Alfred. The Essene heritage: or, The teacher of the scrolls and the gospel Christ. New York City: Philosophical Library. 1967. OCLC 712416.
- Lillie, Arthur. Buddhism in Christendom, or, Jesus, the Essene. 1 Paternoster Square, London: Kegan Paul & Co. 1887.
- Sanders, E. P. Judaism: practice and belief, 63 BCE–66 CE. London: SCM Press. 1992. ISBN 1-56338-015-3. OCLC 243725142.
- Savoy, Gene. The Essaei Document: Secrets of an Eternal Race: Codicil to The Decoded New Testament. Reno, Nevada: International Community of Christ. 1980 [1978]. ISBN 0-936202-03-3. OCLC 13952564.
- Schiffman, Lawrence H. From text to tradition: a history of Second Temple and Rabbinic Judaism. New York City: Ktav Pub. House. 1991. 113–116. ISBN 0-88125-372-3. OCLC 23733614.
- Schonfield, Hugh J. The Essene Odyssey: The Mystery of the True Teacher and the Essene Impact on the Shaping of Human Destiny. Tisbury: Element Books. 1984. ISBN 0-906540-49-6. OCLC 12223220.
- Schonfield, Hugh J. Those Incredible Christians. Tisbury: Element Books. 1991 [1968]. ISBN 0-906540-71-2. OCLC 13536522.
- Shaw, George Bernard. Androcles and The Lion. Fairfield, Iowa: 1st World Library – Literary Society. 2004 [1912]. ISBN 1-59540-237-3. OCLC 63203922.
- Smith, Enid S. "The Essenes Who Changed Churchianity". Rays from the Rose Cross. October 1959.
- Vaclavik, Charles P. The vegetarianism of Jesus Christ. Three Rivers, California: Kaweah Publishing Company. 1986. ISBN 0-945146-00-0. OCLC 26054343.
- Vermes, Geza; Goodman, Martin. The Essenes According to the Classical Sources. JSOT on behalf of the Oxford Centre for Postgraduate Hebrew Studies: Sheffield, 1989.
Xarici keçidlər redaktə
- Catholic Encyclopedia: Essenes
- Jewish Encyclopedia: Essenes
- Essenes and Others: argues that the Hebrew original form of the name later spelled "Essenes" is in some Qumran scrolls as a self-designation.
- "Jannaeus, His Brother Absalom, and Judah the Essene" Stephen Goranson, identities of Wicked Priest and Teacher of Righteousness, relevant to history of the Essenes
- Thematically compiled comparison of the parallels in the ancient sources
- The Digital Dead Sea Scrolls/ Essenes
