Kalium
| ||||||
| Ümumi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ad, İşarə, Nömrə | kalium, K, 19 | |||||
| Qrup, Dövr, Blok | 1, 4, s | |||||
| Xarici görünüşü | 
| |||||
| Atom kütləsi | 39.0983 q/mol | |||||
| Elektron formulu | [Ar] 4s1 | |||||
| Fiziki xassələr | ||||||
| Halı | ||||||
| Sıxlığı | (0 °C, 101.325 kPa) q/L | |||||
| Ərimə temperaturu | 63.38 °C (336.53 K, 146.08 °F) | |||||
| Qaynama temperaturu | 759 °C (1032 K, 1398 °F) | |||||
| Elektromənfiliyi | ||||||
| Oksidləşmə dərəcəsi | ||||||
| Spektr = | ||||||
| İonlaşma enerjisi | kCmol-1 | |||||
Kalium (K) – D.İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 19-cu element.
Kalium (K) – toхumalardakı suyun miqdarını nizama salır və ürəyin işini yaхşılaşdırır. Toхumalarda kaliumun mübadiləsi son dərəcə sürətlə gedir. Bitki mənşəli məhsulların külündə kaliumun miqdarı bəzən 50%-dən çoх olur. Ərzaq məhsullarında kaliumun miqdarı mq%-lə belədir: çovdar çörəyi – 227; buğda çörəyi – 208; lobya – 1144; kartof – 429; yerkökü – 284; kələm – 247; ərik qurusu – 1780; mal əti – 338; yumurta – 140; balıq – 162; inək südü – 143; pendir – 89; alma – 248.[1] xiyar- pomidorda—yoxdur-bəzən-2 götürülür.
Kalium çox aktiv elemen olduğuna görə metallurgiyada istifadə olunmur, lakin onun nitrat duzu (selitra) əsrlərlə barıtın hazırlanmasında istifadə olunub, kalium karbonat (potaş) sabun istehsalında, alüminium-kalium sulfat xəmir hazırlanmasında, kalium hidrosulfit çaxırlara fermentasiya prosesinin qarşısını almaq üçün əlavə edilir, kalium benzoat isə konservant kimi istifadə edilir. Kalium bütün gübrələrin tərkibinə daxildir, bu səbəbdən onun filizinin illik hasilatı 35mln ton təşkil edir. Kalium hasilinin əsas bənbəyi silvin (kalium xlorid) mineralıdır. Kalium yuyucu vasitələrin, şüşənin, farmasevtik preparatların istehsalında istifadə olunur. İldə bu elementdən iki yüz ton istehsal olunur və onun çox hissəsi nadperoksidə çevrilir. Nadperoksid sualtı gəmilərdə, kosmik gəmilərində oksigen regeneratoru kimi tətbiq olunur. Kalium canlı orqanizmlərdə gedən bioloji proseslərin mühüm hissəsini təşkil edir və sinir sisteminin fəaliyyətində mühüm rol oynayır.
Kalium insan orqanizmində redaktə
kütləsi 70 kq olan insanın bədənində 140 qram kalium olur. Yaşlı adam sutkada qida ilə hər kiloqram kütləyə görə 2-3 mq, uşaq isə hər kiloqram çəkiyə görə 12-13 mq kalium istifadə etməlidir. Uşaq orqanizmi cavan bitkilər kimi yaşlı orqanizmə nisbətən daha çox kalium tələb edir.
Kaliumun orqanizmə daxil olma mənbələri çoxdur.
Tərəvəz: ispanaq, xiyar, kartof, kök, soğan, cəfəri, qulançar, qıtığotu, zəncirotu, noxud, soya, lobya, sarımsaq.
Meyvə: qara moruq, qara gavalı, kişmiş və s.
Kalium birləşmələri redaktə
KOH - kalium hidroksid;
KCl - kalium xlorid, silvin;
K2SO4 - kalium sulfat, arkanit;
KAl(SO4) 2. 12H2O - alüminium kalium zəyi
İstinadlar redaktə
- ↑ Musayev N.Х. "Ərzaq malları əmtəəşünaslığının nəzəri əsasları". Dərslik. Bakı, "Çaşıoğlu" nəşriyyatı, 2003 – 368 səh.
Ədəbiyyat redaktə
- Jon Emsli, 30 saniyə kimya haqqında kitabı, səh 18
