Kastor
Kastor - Əkizlər bürcünün α ulduzu. Adını mifologiyadakı əkiz döyüşçülərdən biri olan Kastordan almışdır. Digəri olan Polluks Əkizlər bürcünün β ulduzudur. Çılpaq gözlə Kastor tək görünsə də müasir teleskoplarla onun əslində üç ulduzdan ibarət olduğunu müşahidə etmək olar. Bu ulduzlar sıra ilə Kastor A, B və C adlandırılmışdır. Daha da maraqlısı bu üç ulduzun hər birinin spektroskopik qoşa ulduz olduğu kəşf edilmişdir. Yəni əslində Kastor altı ulduzdan ibarət bir sistemdir.
| Ulduz | |||
| Kastor | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Müşahidə məlumatları (Dövr J2000.0) |
|||
| Məsafə | 49,8 işıq ili | ||
| Görünən ulduz ölçüsü (V) | 1,58[1][2] | ||
| Bürc | Əkizlər | ||
| Astrometriya | |||
| Radial sürət (Rv) | 5,4 ± 0,5 km/san[3] | ||
| Parallaks (π) | 64,12 ± 3,75 mas[4] | ||
| Mütləq böyüklük (V) | 1,332 | ||
| Xüsusiyyətləri | |||
| Ulduz təsnifatı | A1.5 IV+[5] | ||
| Fiziki xüsusiyyətləri | |||
| Kütlə | 4.277.048.400.000.000.000.000.000.000.000 kq | ||
| Radius | 2,31 R☉ | ||
| İşıqlandırma gücü | 3.014 L☉ | ||
| Metallığı | 0,1[6] | ||
| Orbit elementləri | |||
|
|||
| Verilənlər bazasında məlumat | |||
| SIMBAD | * alf Gem | ||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Alpha Geminorum (α Geminorum, qısaldılmış Alpha Gem, α Gem) olaraq ifadə edilən Castor, Əkizlər bürcünün ən parlaq ulduzu və gecə səmasındakı ən parlaq ulduzlardan biridir. Baxmayaraq ki, 'Alfa' identifikatoruna malikdir, Beta Geminorum'dan (Pollux) daha zəifdir.
Kator , James Pound tərəfindən 1718-ci ildə qoşa ulduz kimi qeydə alınmışdır. 1678-ci ildə Cassini tərəfindən həll edilmiş ola bilər. İki ulduzun ayırdetməsi 1970-ci ildən[7] 2017-ci ilə[8] kimi 2 " bucaq saniyəsindən 6" bucaq saniyəsinə kimi artmışdı. Bu iki ulduzun ulduz ölçüləri 1.9 və 3.0 ulduz ölçüsüdü.
Üçüncü ulduz əsas komponetlərdən 73 " uzaq məsafədə yerləşir[8]. Parlaqlğının müntəzəm dövrlə dəyişilməsi kəşf edildi və tutulan qoşa ulduz olması hesab edildi, ancaq hər iki ulduzun səthində müxtəlif parlaqlıq sahələri olması səbəbiylə bu dəyişkənlik hələdə nəzərdən keçirilir. Birinin ya da hər iki ulduzun səthində. Dəyişən ulduz YY Geminorum[9] adı verildi.
Vizual komponentlərdən üçü də spektroskopik qoşadır və Kastor altı ayrı ulduzdan ibarət olan misilli ulduz sistemidir. Kastor A və B nin hər ikisi zəif komponentlərlə birlikdə bir neçə günlük orbitlərə malikdir. . Kastor C-nin komponetləri isə 1 gündən az orbitə malikdir. Kastor C parlaq cüt ətrafında orbitdə olduğuna inanılırdı, ancaq ən uzun period bir neçə min ildir.
Altı ulduzun bütövlükdə görülən ulduz ölçüsü + 1.58m-dir[8].
Fiziki xüsusiyyətlər redaktə
İllik paralaksın təyini nəticəsində məlum olduki Kastor Yerdən 51 i.i. uzaqlığındadır. Ən parlaq iki ulduz, Günəşdən daha böyük kütləli və parlaq olan A sinifli baş ardıcıllıq ulduzlarıdır. Onları xüsusiyyətləri qırmızı cırtdanların komponentlərinin təyini çətindir, lakin hər ikisinin kütləsi Günəşin kütləsinin yarısından az olduğu hesab edilir.[8] Kastor C-nin iki qırmızı cırtdan ulduzunu demək olar ki eyni, kütlələri Günəş kütləsinin yarısı qədər, işıqlığı isə Günəşindən 10% az olan parlaqlıqla əhatə olunurlar.[10]
Kastor B, müəyyən metalların güclü spektral xəttləri olan Am ulduzlarıdır.
Kastor C isə BY Dra tiplif dəyişən ulduzdur.BY Dra dəyişənləri, soyuq cırtdan ulduzlardır, hansı ki, onlar ulduz ləkələri və ya fotosferdəki dəyişikliklər səbəbiylə fırlanırlar.
Kastor sistemindəki bütün qırmızı cırtdanların spektrlərində şüalanma xətləri var və hamısı partlayış xarakterli[11] ulduzlardır.
Kastor Sistemi redaktə
| Parametr | Ulduz Komponenti | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Aa | Ab | Ba | Bb | Ca | Cb | |
| Spektral sinif | A1 V | Bilinmir (ehtimal ki M5 V) | A2 Vm | M2 V | M0.5 Ve | M0.5 Ve |
| Kütlə (M) | 2.15 | 0.4–0.6 | 1.7 | 0.4–0.6 | 0.62 | 0.57 |
| Radius (R) | 2.3 | ? | 1.6 | ? | 0.76 | 0.68 |
- ↑ Ducati J. R. Catalogue of Stellar Photometry in Johnson's 11-color system (ing.). 2002. Vol. 2237.
- ↑ Mallama A. Sloan magnitudes for the brightest stars. // Journal of the American Association of Variable Star Observers 2014. C. 42. S. 443. ISSN 0271-9053; 2380-3606
- ↑ Gontcharov G. A. Pulkovo Compilation of Radial Velocities for 35 495 Hipparcos stars in a common system (ing.). // Ast. Lett. / R. Sunyaev Nauka, Springer Science+Business Media, 2006. Vol. 32, Iss. 11. P. 759–771. ISSN 1063-7737; 1562-6873; 0320-0108; 0360-0327 doi:10.1134/S1063773706110065 arXiv:1606.08053
- ↑ Leeuwen F. v. Validation of the new Hipparcos reduction (ing.). // Astron. Astrophys. / T. Forveille EDP Sciences, 2007. Vol. 474, Iss. 2. P. 653–664. ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846 doi:10.1051/0004-6361:20078357 arXiv:0708.1752
- ↑ Gray R. O., Corbally C. J., Garrison R. F., McFadden M. T., Robinson P. E. Contributions to the Nearby Stars (NStars) Project: Spectroscopy of Stars Earlier than M0 within 40 Parsecs: The Northern Sample. I (ing.). // Astron. J. / J. G. III, E. Vishniac NYC: IOP Publishing, AAS, University of Chicago Press, AIP, 2003. Vol. 126, Iss. 4. P. 2048–2059. ISSN 0004-6256; 1538-3881 doi:10.1086/378365 arXiv:astro-ph/0308182
- ↑ Gebran M., Farah W., Paletou F., Monier R., Watson V. A new method for the inversion of atmospheric parameters of A/Am stars (ing.). // Astron. Astrophys. / T. Forveille EDP Sciences, 2016. Vol. 589. 10 p. ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846 doi:10.1051/0004-6361/201528052 arXiv:1603.01146
- ↑ Heintz, W. D. (1980). "Micrometer Observations of Double Stars and New Pairs - Part Ten". The Astrophysical Journal Supplement Series. 44: 111. Bibcode:1980ApJS...44..111H. ISSN 0067-0049 Arxivləşdirilib 2023-07-24 at the Wayback Machine. doi:10.1086/190686 Arxivləşdirilib 2023-07-24 at the Wayback Machine
- ↑ 1 2 3 4 Tokovinin, A. A. (1997). "MSC - a catalogue of physical multiple stars". Astronomy and Astrophysics Supplement Series. 124(1): 75–84. Bibcode:1997A&AS..124...75T. ISSN 0365-0138 Arxivləşdirilib 2023-07-24 at the Wayback Machine. doi:10.1051/aas:1997181 Arxivləşdirilib 2023-07-24 at the Wayback Machine
- ↑ Torres, Guillermo; Ribas, Ignasi (2002). "Absolute Dimensions of the M‐Type Eclipsing Binary YY Geminorum (Castor C): A Challenge to Evolutionary Models in the Lower Main Sequence". The Astrophysical Journal. 567 (2): 1140–1165. Bibcode:2002ApJ...567.1140T. ISSN 0004-637X Arxivləşdirilib 2009-09-08 at the Wayback Machine. arXiv:astro-ph/0111167 . doi:10.1086/338587.
- ↑ Torres, Guillermo; Ribas, Ignasi (2002). "Absolute Dimensions of the M‐Type Eclipsing Binary YY Geminorum (Castor C): A Challenge to Evolutionary Models in the Lower Main Sequence". The Astrophysical Journal. 567 (2): 1140–1165. Bibcode:2002ApJ...567.1140T. ISSN 0004-637X Arxivləşdirilib 2009-09-08 at the Wayback Machine. arXiv:astro-ph/0111167 . doi:10.1086/338587.
- ↑ Stelzer, B.; Burwitz, V. (May 2003), "Castor A and Castor B resolved in a simultaneous Chandra and XMM-Newton observation", Astronomy and Astrophysics, 402 (2): 719–728, Bibcode:2003A&A...402..719S, arXiv:astro-ph/0302570 , doi:10.1051/0004-6361:20030286 Arxivləşdirilib 2023-07-24 at the Wayback Machine
