Makedoniya Sosialist Respublikası
Makedoniya Sosialist Respublikası (mak. Социјалистичка Република Македонија) — Makedoniya Sosialist Respublikası (MSC) 1944-1991-ci illərdə Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasını (Yuqoslaviya) yaradan altı respublikadan biri idi. Balkanların cənubunda yerləşən MSC mürəkkəb etnik quruluşa və zəngin tarixə malik idi.
| Tarixi dövlət | |||||
| Makedoniya Sosialist Respublikası | |||||
|---|---|---|---|---|---|
|
|||||
 |
|||||
|
|
|||||
| Paytaxt | Skopye | ||||
| Dilləri | Makedon dili | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Valyuta | yuqoslav dinarı | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
![Bayraq[d]](https://tatli.biz/axtar/Fayl:Flag_of_the_Socialist_Republic_of_Macedonia_(1963%E2%80%931991).svg)
![Gerb[d]](https://tatli.biz/axtar/Fayl:Coat_of_arms_of_Macedonia_(1946%E2%80%932009).svg)
Tarixi redaktə
MSC, 1944-cü ildə İkinci Dünya Müharibəsindən sonra yaradılmışdır. Müharibə zamanı Yuqoslaviyanı işğal edən Almaniyaya qarşı vuruşan partizanlar İosip Broz Titonun rəhbərliyi ilə kommunist dövləti qurdular. MSC federal sistemin bir hissəsi kimi muxtariyyət qazandı və öz konstitusiyasını və siyasi institutlarını yaratdı.
MSC-də həyat redaktə
Müharibədən sonra MSC-nin kənd təsərrüfatına əsaslanan iqtisadiyyatı var idi. Sənayeləşmə dövlət tərəfindən təşviq edildi və toxuculuq, metallurgiya və kimya kimi sektorlarda əhəmiyyətli inkişaflar edildi.
MSC-nin əhalisi makedoniyalılar, albanlar, türklər və digər etnik qruplardan ibarət idi. Kommunist rejimi etnik bərabərliyi təbliğ etdi və hər bir qrupa öz dilini və mədəniyyətini inkişaf etdirmək azadlığı verdi.[1][2]
İnkişaf Dövrü (1963-1980) redaktə
1963-cü ildə MSC-də mühüm islahatlar aparıldı. İqtisadiyyata bazar elementləri daxil edildi və özəl sektor həvəsləndirildi. Təhsil və səhiyyə sahəsində də irəliləyişlər oldu. Bu dövrdə MSC Yuqoslaviyanın ən inkişaf etmiş respublikalarından birinə çevrildi.
İslahatlar MSC iqtisadiyyatını sürətlə inkişaf etdirməyə imkan verdi. Adambaşına düşən milli gəlir artdı, həyat səviyyəsi yüksəldi.
1960-1970-ci illər MSC-də rifah və azadlıq dövrü hesab olunur. Etnik qruplar arasında münasibətlər nisbətən yaxşı idi və mədəni müxtəliflik təşviq edilirdi.[3][4]
Böhran və Gərginlik Dövrü(1980-1991) redaktə
1980-ci illər Yuqoslaviya və MSC üçün böhran və gərginlik dövrü idi. İqtisadi durğunluq, siyasi qeyri-sabitlik və etnik millətçiliyin yüksəlişi respublikanın dağılmasına səbəb olacaq bir sıra hadisələrə səbəb oldu.
1980-ci illərin əvvəllərində Yuqoslaviya iqtisadiyyatı böyük böhrana girdi. Xarici borc artdı, inflyasiya yüksəldi, işsizlik geniş vüsət aldı. MSC də bu böhrandan təsirləndi. Zavodlar bağlandı, işsizlik artdı, insanların həyat səviyyəsi aşağı düşdü.
İqtisadi böhran siyasi qeyri-sabitliyə gətirib çıxardı. Yuqoslaviya Kommunist Partiyasının (YKP) nəzarəti zəiflədi, respublikalar arasında separatçılıq meylləri artdı. MSC-da siyasi partiyalar arasında da münaqişələr və fikir ayrılıqları olub.
Etnik millətçilik 1980-ci illərdə MSC-də yüksəldi. Albanlarla makedoniyalılar arasında gərginlik artdı. Albanlar daha çox muxtariyyət və bərabər hüquqlar tələb etməyə başladılar. Bu tələblər makedoniyalılar tərəfindən reaksiya ilə qarşılandı.
Kosovo MSC-də albanların əksəriyyətinin yaşadığı muxtar bölgə idi. 1980-ci illərdə kosovalı albanlar Yuqoslaviyadan müstəqillik və Kosovonun Alban respublikası kimi tanınmasını tələb etməyə başladılar. Bu tələblər MSC və Yuqoslaviya hökumətləri tərəfindən rədd edildi.
1987-ci ildə Slobodan Miloşeviç Serbiya Respublikasının lideri oldu. Miloşeviç serb millətçiliyini qızışdıran və Yuqoslaviyanı mərkəzləşdirilmiş Serb respublikasına çevirməyi qarşısına məqsəd qoyan siyasət yürüdürdü. Bu siyasət digər respublikalarda, xüsusən MSC-də böyük reaksiya ilə qarşılandı.
1991-ci ildə MSC-də müstəqillik referendumu keçirilmişdir. Referendumda əhalinin böyük əksəriyyəti müstəqilliyə səs verib. 8 sentyabr 1991-ci ildə MSC müstəqilliyini elan etdi.[5][6][7]
Həmçinin bax redaktə
İstinadlar redaktə
- ↑ Banac, Ivo. The National Question in Yugoslavia: Origins, History, Politics. Cornell University Press, 1984. (Sf. 284-290)
- ↑ Ramet, Sabrina P. The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918-2005. Indiana University Press, 2006. (Sf. 144-150)
- ↑ Judah, Tim. The Serbs: History, Myth and the Destruction of Yugoslavia. Yale University Press, 2000. (Sayfa 132-135)
- ↑ Glenny, Misha. The Balkans: Nationalism, War and the Great Powers, 1804-1999. Penguin Books, 1999. (Sayfa 534-538)
- ↑ Petrović, Aleksandar. “The Break-Up of Yugoslavia and the War in Bosnia.” Balkanistica, vol. 23, no. 1-2, 2002, pp. 11-32. (Sayfa 22-25)
- ↑ Totten, Samuel. Yugoslavia: War in the Balkans. Hurst & Company, 2005. (Sayfa 143-150)
- ↑ Ramet, Sabrina P. The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918-2005. Indiana University Press, 2006. (Sayfa 250-255)
