Zülfüqar xan Əmirli-Avşar
Zülfüqar xan Əmirli-Əfşar (təq. 1700, Zəncan – 1780, Zəncan) — Zəncan xanlığının qurucusu.
| Zülfüqar xan | |
|---|---|
| Zülfüqar xan Əmirli-Əfşar | |
| 1747 – 1780 | |
| Sonrakı | Əli xan Əfşar |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Zəncan, Səfəvilər dövləti |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Zəncan, Zəncan xanlığı |
| Atası | Məhəmməd xan |
| Uşağı | Məhəmmədəli xan |
| Ailəsi | Əfşarlar sülaləsi |
| Dini | Şiə, İslam |
Həyatı redaktə
Zülfüqar xan Zəncan şəhərində anadan olmuşdur. Avşar elinin Əmirli oymağından çıxmışdı. Zəncan vilayətinin hakimi olmuşdu. Bir müddət vilayəti müstəqil idarə etmişdi.
"Kitabi-məcməül-sultaniyyə"nin 370-ci səhifəsində yazılır: "Əmirli-Avşar elindən bir tayfa adıdır ki, Xəmsənin (Zəncanın) ətrafında sakindirlər. Zülfüqar xan Avşar (Zəndiyyə dönəmində) Zəncanın valisi və Kərim xan Zəndin siyasi rəqibi idi. Bugünkü Zülfüqarilərin ulu babası olub və Zəncanın Səbzə meydanında yerləşən imarət onunkudur". "Gülşəni-murad", "Rüstəmüttəvarix"[1] və başqa kitablarda da onun haqqında məlumatlar verilib. Kitabların bir neçə yerində onun iqtidarı və qüdrətinə görə, "Alicah Zülfüqar xan", "Sultan Zülfüqar xan Əmirli-Avşar", "Xaqan" ünvanları ilə xatırlanıb. Zülfüqarilərin daxil olduğu əmirlilərin olduqları yer, Qoltuq qalası Zəncanın cənub yörəsində yerləşirdi. Zülfüqar xan Kərim xan Zəndin ölümündən sonra qoşun çəkib Qəzvini tutdu. Şahlıq iddiasında idi. Əlimurad xanın hücumundan sonra Qəzvini buraxıb Zəncana qayıtdı.
Zülfüqar xan bu əməliyyatla məsğul ikən İsfahanda olan Kərim xan Zəndin bacısı oğlu Əlimurad xan Zənd (o,bir müddət İsfahan, Kaşan, Tehran və Qəzvin hakimi olmuşdur) Zülfüqar xanı məğlub etmək üçün İsfahandan Əraka yola düsdü. Ərakın kəndlərindən olan Sərada iki ordu arasında ağır döyüs baş verdi. Bu döyüşdə sərkərdə Zülfüqar xan Avşar qalib gəldi və Əlimurad xan böyük məğlubiyyətə uğradı. Lakin müqavimət göstərdi, ruhdan düsüb məyus olmadı. Bu zaman Kürdlər ona qoşuldular və Əlimurad xan onların yardımı ilə Zülfüqar xana qələbə çaldı. Onun ordusu pərakəndə halda dağıldı. Zülfüqar xan ordusunu bir yerə yığmaq üçün çox səy etdisə də, mümkün olmadı və çarəsiz Zəncana qayıtdı. Zülfüqar xan həm döyüs zamanı, həm də ölümünün sonunda xəyanət qurbanı oldu. Zəncanda əsir saxladığı Hidayətqulu xan Gilani şəhər əhalisi ilə xəlvəti danışığa girib, onu Əlimurad xana təslim etdi və o, 1780-ci ildə öldürüldü.[2]
Zülfüqar xan Ağaməhəmməd xan Qovanlı-Qacarın qardaşı Cəfərqulu xanla vuruşub məğlub olmuşdu.
Zülfüqar xan məğlub olub Xalxala qaçmışdı. Xalxalın hakimi onu tutub Əlimurad xana verdi.
Zülfüqar xan 1780-ci ildə Əlimurad xan tərəfindən öldürdü.
Ailəsi redaktə
Zülfüqar xanın törəməsi Zülfiqari soyadını daşıyır.
Zülfüqar xanın Məhəmmədəli xan adlı oğlu vardı.
Mənbə redaktə
- Ənvər Çingizoğlu, Aydın Avşar. Avşarlar. Bakı, "Şuşa", 2008, səh. 323–324.
- Ənvər Çingizoğlu. Zəncan xanlığı. Bakı: Mütərcim, 2015, 176 səh.
- عاقلی، باقر. خاندانهای حکومت گر در ایران (جلد دوم). تهران: نشر نامک، ۱۳۸۶. ISBN 964-6895-42-5.
İstinadlar redaktə
Ədəbiyyat redaktə
- Abu’l-Ḥasan Ḡaffārī Kāšānī, Golšan-e morād, ed. Ḡ Ṭabāṭabāʾī Majd, Tehran, 1369 Š./1990.
- Moḥammad-Ṣādeq Nāmī Eṣfahānī, Tārīḵ-e gītīgošā, ed. S. Nafīsī, Tehran, 1317 Š./1938.
- J. R. Perry, Karim Khan Zand, Chicago, 1979.
- K. M. Röhrborn, Provinzen und Zentral-gewalt Persiens im 16. und 17. Jahrhundert, Berlin, 1966.
- Moḥammad-Hāšem Āṣaf Rostam-al-Ḥokamāʾ, Rostam al-tawārīḵ, ed. M. Mošīrī, Tehran, 1348 Š./1969; tr. B. Hoffmann as Persische Geschichte 1694–1835 erlebt,erinnert und erfunden. Das Rustam ut-tawārīḫ in deutscher Bearbeitung, 2 pts., Bamberg, 1986.
- Rażī-al-Dīn Tafrešī, untitled, British Library, London, ms. no. Add. 6587, fols. 185–216 (Rieu, Persian Manuscripts II, p. 798, sec. 15).
