Preri
Preri (fr. prairie "çəmən" "çəmənlik") — Şimali Amerikada çöl zonası, Orta Qərbdə, Amerika Birləşmiş Ştatlarında və Kanadada vegetasiya zonası. Cənubi Amerikada pampas, Avrasiyada çöl olduğu kimi preri də mülayim çöl bölgələrinə aiddir. Böyük Düzənliklərin şərq hissəsini əhatə edir. Ağacların və kolların qıtlığı burada olan məhdud vegetasiyanın göstəricisidir. Bunun səbəbi qitə daxili yerləşmə və qərbdən yağıntıların qabağını kəsən Qayalı dağlardır.
Hal-hazırda preri böyük, süni şəkildə az sulanmış bir ərazidi, hansıki kənd təsərrüfatının məqsədləri üçün istifadə olunur. Bu torpağlarda buğda, qarğıdalı və digər aqrar mədəniyyətlər becərilir.
Preri ABŞ-nin Şimali Dakota, Cənubi Dakota, Nebraska, Kanzas, Oklahoma, Montana, Vayominq, Nyu Meksiko, Texas, Missuri, Ayova, İllinoys, Ohayo, İndiana, Viskonsin, Minnesota ştatlarında daha çox yayılıb. Kaliforniyada olan Mərkəzi Vadi həmçinin preri sayılır. Kanadanın Manitoba, Saskaçevan və Alberta ştatlarının böyük sahələrini preri tutur.
Fauna redaktə
Əvvəllər preridə milyonlarla bizonlar olub. XIX əsrin sonuna qədər ağ sakinlər onları demək olar ki, hamısını məhv edib və beləcə bir çox hindu tayfalarının həyat və mədəni əsaslarını dağıtıblar. Buranın başqa xarakterik heyvanları çəməni itləri və koyotlardı.
Məhsuldarlıq redaktə
Uzun və təkrarlanan quraqlıq və bəzən leysanların olmasına baxmayaraq, Böyük Düzənliklərin çəmənləri güclü torpaq eroziyasına uğramıyıblar. Prerinin doğma otlarının kök sistemləri torpaq axıntısının qarşısını almaq üçün zəmini möhkəm saxlayırlar. Bu dərin köklər prerinin hətta ən quru şəraitində bitən bitkilərin su almağa kömək edirlər. Quru şəraitdə buranın doğma bitkiləri kənd təsərrüfatı mədəniyyətlərindən daha az zərər görüb.
Növləri redaktə
Şimali Amerikanın preriləri əsasən üç qrupa bölünür: yaş, miziki və quru.[1]
Yaş redaktə
Yaş prerilərdə torpağ veqetasiya sezonunun böyük hissəsində bir qayda olaraq çox nəm və pis su drenajına sahib olur. Belə şəraitdə batağlığlarında yaranması mümkündür. Preriyanın bu növü torpağ təsərrüfatının ən yaxşı növüdür.
Mizik redaktə
Mizik preriası yaxşı drenaja sahibdir. Bu tip kənd təssərüfatında ən çox istifadə ediləndi, buna görədə ən çox bu növün yox olmaq təhlükəsi var.
Quru redaktə
Quru preri susuz torpağ üçün bir az yaşdı, çünki yaxşı drenaja sahibdi. Bu növə tez-tez yüksəkliklərdə və ya ətəklərində rast gəlmək olar. Yağış qıtlığında burada bitkilər azlıq təşkil edirlər.
Həmçinin bax redaktə
İstinadlar redaktə
- ↑ "Prairie Frontier: General Information about Prairie Types". 2000-11-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-05-31.
