 |
Tatli.Biz Əyləncə Portalı | Dil:
|
Nə yediyini söylə, kim olduğunu deyim - QİDALANMA PSİXOLOGİYASI
Show Biznesdən xəbərdar olmaq üçün bizi izləyin
Nə yediyini söylə, kim olduğunu deyim - QİDALANMA PSİXOLOGİYASI
İnsanların çoxu uşaqlıq travmaları, asılılıq əlaqələri, depressiya, narahatlıq, qəzəb, təklik, sevgi olmaması və özünə inamsızlıq kimi mənfi duyğuların öhdəsindən gəlmək üçün yemək yeməyi seçirlər. Yemək emosiyaları sakitləşdirməyə, qısa müddətdə stress və narahatlığı azaltmağa kömək edə bilər, amma çəki artımı ilə birlikdə mənfi bədən imicinə səbəb ola bilər.
Stress, qorxu, narahatlıq, qəzəb kimi bütün mənfi düşüncələr bədəndə fizioloji stress reaksiyasına səbəb olur. Nəticədə daha çox kortizol və insulin hormonları ifraz olunur. Bu hormonların çox olması orqanizmin kalori yandırma qabiliyyətini azaldır, qanda şəkər balansını pozaraq yağların yığılması və qidalanma pozğunluqlarına səbəb olur. Dünyanın ən yaxşı pəhrizinə əməl etsəniz belə, narahat və stresli əhval-ruhiyyə ilə arıqlamaq çox çətin olacaq. Buna çətin pəhrizlər, dadsız duzsuz yeməklər və intensiv idman proqramlarını da əlavə etsəniz, narahatlıq səviyyəniz artacaq və iş daha da çətinləşəcək. İnsanın metabolik enerjisi orqanizmi canlı saxlamaq üçün proqramlaşdırılıb.
Beləliklə, dünyanın ən yaxşı, ən sağlam qidalarını yediyiniz zaman belə, əhvalınız yaxşı deyilsə, ağlınız kalori yandırmağı dayandıraraq bədəninizi qoruyacaq.
Qida üstünlükləri şəxsiyyət xüsusiyyətlərini əks etdirir.
"Mənə nə yediyini söylə, mən də sənə kim olduğunu deyim" ifadəsini "Mənə necə yediyini söylə, sənə kim olduğunu deyim" kimi uyğunlaşdırmaq da mümkündür. Yemək mədəniyyəti böyük ölçüdə sosial quruluş tərəfindən formalaşan bir fenomen olsa da, yemək davranışı daxili və xarici stimullarla həyata keçirilən şəxsi bir hərəkətdir. Xarici stimullar qidanın dadı, qoxusu, görünüşü kimi qida ilə birbaşa əlaqəli fiziki xüsusiyyətləridir. Daxili stimullar düşündüyümüz və hiss etdiyimiz şeylərdən yaranan psixoloji proseslər və şəxsiyyət xüsusiyyətləridir.
Yemək seçimləri şəxsiyyət xüsusiyyətləri haqqında mühüm ipucları verir. Qoxu və dad hissləri beynimizin limbik sistemində işlənir. Limbik sistem də duyğu və davranışlarımızda təsirli bir mexanizmdir. Onlar eyni yerdə işləndiyi üçün dad və qoxularla duyğularımız və davranışlarımız arasında əlaqə var. Dünyanın qabaqcıl universitetlərində bu mövzuda aparılan bir çox araşdırmanın nəticələri müəyyən şəxsiyyət xüsusiyyətlərinə malik insanların müəyyən qidalara üstünlük verdiyini ortaya çıxarıb.
Bu nəticələr göstərir ki, narsistik insanlar acı yeməklərə, ədviyyatlı yeməklər kimi həyəcan axtaranlara, macəraçı şəxsiyyətlər yeni dadları sınamağı xoşlayır, emosional insanlar daha çox meyvə və tərəvəz istehlak edir, narahat və introvert insanlar şirniyyat yeməyə meyllidirlər, ekstrovertlər ət və spirtə üstünlük verir.
Tərcih etdiyimiz qidalar kimi, yemək tərzimiz də şəxsiyyət xüsusiyyətlərimizlə bağlıdır.
Yenə bu mövzuda edilən bir çox araşdırmanın ortaq nəticələri insanların qidalanma tərzinə görə xüsusiyyətləri haqqında ipucu verir. Misal üçün; Sürətli, ekstrovert və rəqabətə meylli insanlar adətən sürətli, sakit və soyuqqanlı insanlar yavaş-yavaş yemək yeyərkən, mükəmməllikçi şəxsiyyətlərə sahib olanlar isə süfrə düzümünə və yeməyin təqdimatına böyük diqqət yetirirlər.
Yemək seçmək üçün bir çox səbəb ola bilər. Ən ümumi və əsas səbəb yeməklərin dadını, teksturasını, qoxusunu və görünüşünü bəyənməməyimizdir. Dad və yemək vərdişlərinin inkişafı körpənin ana südü ilə tanış olması ilə başlayır. Yemək seçmək vərdişi kifayət qədər ana südü almamış və ya çox uzun müddət yalnız ana südü ilə qidalanan insanlarda yaygındır. Uşaqlıqda anası tərəfindən qaşıqla qovulan, ac da, tox da olsa, bir şey yeməyə məcbur edilən insanlar sonrakı illərdə yemək seçməkdə çətinlik çəkirlər.
Yemək seçiminin səbəbi bəzən travmalar və ya keçmişdən gələn xatirələrdir. Bəzi qidalar bizə keçmişdəki pis təcrübələri xatırlatdığı üçün artıq o qidaları yemək istəmirik. Bu travmalar qidanın özü ilə birbaşa əlaqəli ola bilər. Məsələn, balqabaqdan boğulan və boğulma təhlükəsi olan biri, yəqin ki, bir daha heç vaxt balqabaq yemək istəməz. Bəzən qida ilə birbaşa əlaqəsi olmayan travma və ya pis hadisə zamanı da yeməklər qara siyahıya düşə bilər. Məsələn, birlikdə yemək yeyərkən sevgilisi ilə dava edən və ondan ayrılan biri həmin vaxt yediyi pizzanı sevgilisi ilə həyatından tamamilə çıxara bilər. Bəzən yeməkləri yerlər və ya insanlarla əlaqələndiririk. Sevmədiyimiz bir insanın davamlı olaraq yediyi və ya bişirdiyi yemək bizə onu xatırlatdığı üçün üstünlük verdiyimiz yeməklər arasında olmur. Müəyyən müddət ərzində eyni şeyi yeyən insanlar o, yeməyi bir daha görmək belə istəməyə bilərlər.
Yemək seçimi ifrata varırsa...
Bəzi qidaları sevməmək və yeməmək normaldır və həyata mənfi təsir göstərmir. Ancaq qida seçimi sağlam qidalanma meyarlarından kənara çıxan yemək vərdişlərinin inkişafına səbəb olarsa, həyata mənfi təsir göstərməyə başlayır. Müəyyən bir qida çatışmazlığının kilo itkisi və ya artması, uşaqlarda inkişaf və böyümənin durğunluğu və qidalanma ilə əlaqəli digər fiziki xəstəliklər kimi nəticələri var. Bu qidalanma pozuntusu hesab olunur və peşəkar dəstək tələb edir.
Sevinc Hüseynova
