Boqumil Şveliya
Boqumil Şveliya (a.sorb Krystijan Bogumił Šwjela, alm. Christian Gotthold Schwela; 5 sentyabr 1873[1][2] – 20 may 1948[1][2]) — Sorb yevangelist keşişi, leksikoqraf, dilçi, publisist, uzun müddət Macierz Luzickanın sədri və Domovinanın həmtəsisçisi.
| Boqumil Şveliya | |
|---|---|
| a.sorb Bogumił Šwjela | |
 | |
| Doğum tarixi | 5 sentyabr 1873[1][2] |
| Vəfat tarixi | 20 may 1948[1][2] (74 yaşında) |
| Fəaliyyəti | yazıçı |
| Əsərlərinin dili | Sorb dilləri |
| Üzvlüyü | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bioqrafiya
redaktə
Boqumil Şveliya 5 sentyabr 1873-cü ildə Drebkau şəhəri yaxınlığındakı Şorbus kəndində sorb ictimai xadimi Kito Şvelinin ailəsində anadan olmuşdur. 1896-cı ildə sorb gimnaziyasının şagirdləri üçün "Skhadzovanka" adlı XXII gənclərin yay düşərgəsi-festivalını təşkil etmişdi. 1898-ci ildə Lüteran seminariyasında teoloji təhsilini tamamladı. 1904-cü ildən o, Kottbusdakı vend kilsəsində kurat kimi çalışdı və burada müntəzəm olaraq Aşağı Sorb dilini təbliğ etdi. Onun təyin edilməsi Prussiya hakimiyyəti tərəfindən sorb dili və mədəniyyətinin sıxışdırılmasının ən yüksək həddə çatdığı bir vaxta təsadüf edirdi. 1891-ci ildən yaranmış milli şüurlu Gənc Sorb hərəkatının bir hissəsi kimi hiss edən Şveliya bu əlverişsiz şəraitdə sorbların mədəni maraqları ilə intensiv şəkildə məşğul olurdu. Şveliya 1908-ci ildə şəhəri tərk etməli oldu, çünki o, yalnız alman dilində dualar oxumaqdan imtina etdi. Daha sonra 1913-cü ildə Dissendə pastorluğu qəbul etməzdən əvvəl bir neçə il Nochtendə vikar kimi çalışdı. 1906 və 1911-ci illərdə Boqumil Şveliya iki hissədən ibarət “Aşağı sorb dili dərsliyi”ni nəşr etdirdi. 1912-ci ildə sorb mədəni-ictimai təşkilatı Domovinanın yaradıcılarından biri olmuşdur.[3] Eyni zamanda, o, sorb "Pratyja" və "Nowy Casnik" qəzetlərində məqalələr yazırdı. Sorb kilsələri üçün "Wosadnik" dualar və nəğmələr toplusunu nəşr etdi. Sorb yazıçı və şairlərin əsərlərini dərc edən "Serbska knigłownja"(Sorb kitabxanası) ədəbi jurnalını təsis etdi. İki dünya müharibəsi arasındakı dövrdə o, 1930-cu ildə nəşr olunan Alman-Aşağı sorb lüğətinin nəşri üzərində işləmişdir. 1933-cü ildə nasistlər hakimiyyətə gəldikdən sonra Almaniyadakı slavyan azlıqların ictimai təşkilatlarına və mədəni fəaliyyətlərinə təzyiqlər başladı. 1937-ci ildə Domovina təşkilatının fəaliyyəti qadağan edildi. Boqumil Şveliya Aşağı sorb dilində təbliğ etmək qadağan edildi, bundan sonra Diessendəki xidmətini tərk edib Rudolştadta köçməyə məcbur oldu. Bu müddət ərzində o, Aşağı Sorb mədəniyyətini və ədəbiyyatını qorumaq üçün şairə Mina Vitkoits və jurnalist Frik Latk ilə gizli əməkdaşlıq edirdi.[4] 1946-cı ildə Domovinanın Aşağı Sorb bölməsinin yenidən qurulmasında iştirak edib və 1947-ci ildən Nowy Casnikin redaktoru olub. Boqumil Şveliya 1948-ci il mayın 20-də Rudolştadt dəmiryol vağzalında insultdan vəfat edib.
Əsərləri
redaktə- Dolnjoserbski pšawopis. Budyšyn 1903.
- Lehrbuch der niederwendischen Sprache. Teil 1: Grammatik. Heidelberg 1906; Teil 2: Übungsbuch. Choćebuz 1911.
- Kurzes Lehrbuch der Oberwendischen Sprache. Budyšin 1913.
- Evangelska wera mjes Sslowjanami. Budyšin 1915.
- Zur Wendenfrage. Neu Welzow 1919.
- Vergleichende Grammatik der ober- und niedersorbischen Sprache. Budyšin 1926.
- Das Wendentum in der Niederlausitz und im Spreewald. Budyšin 1929.
- Serbske praeposicyje. Pó hugronach z ludowych hust hobźěłane a zestajane, Časopis Maćicy Serbskeje 1933/34.
- Deutsch-niedersorbisches Taschenwörterbuch. Budyšin 1953.
- Die Flurnamen des Kreise Cottbus. (= Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Veröffentlichungen des Instituts für Slawistik 17) Berlin 1958.
- Běźenje a wěźenje. Wuběrk literarnych źěłow. Budyšin 1973.
Ədəbiyyat
redaktə- Aus dem Alltag eines wendischen Pfarrers. Die Tagebücher von Bogumił Šwjela | Gotthold Schwela 1897–1945. Schriften des Sorbischen Instituts 70, Domowina-Verlag, Bautzen 2022.
- Což slězy nas lažy w serbstwje … / Was hinter uns liegt im Sorbischen … Bogumił Šwjela/Gotthold Schwele (1873–1948), hrsg. v. der Stiftung für das sorbische Volk und dem Heimatmuseum Dissen, o. O. [Cottbus] 1998
- Peter Schurmann: Zur Geschichte der Sorben (Wenden) in der Niederlausitz im 20. Jahrhundert. Eine Dokumentenauswahl. Cottbus 2003.
- Trudla Malinkowa: Sorbische Denkmale. Handbuch sorbischer Gedenk- und Erinnerungsstätten. Domowina Verlag, Bautzen 2022, ISBN 978-3-7420-2647-7, S. 135f., S. 213f., S. 218f., S. 242f.
- Gerat Hančka: Bogumił Šwjela. Budyšin 1973.
- Gerat Hančka: Šwjela, Bogumił. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 556.
- Гугнин А. А., Введение в историю серболужицкой словесности и литературы от истоков до наших дней, Российская академия наук, Институт славяноведения и балканистики, научный центр славяно-германских отношений, М., 1997, стр. 144, ISBN 5-7576-0063-2
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 3 4 Bogumił Šwjela // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France Bogumił Šwjela // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ https://web.archive.org/web/20181027061506/http://www.jugendaktiv-nl.de/index.php/de/domowina/geschichte-der-domowina
- ↑ https://archive.today/20130212125144/http://www.wendisches-museum.de/index.php?option=com_content&view=article&id=11&Itemid=16&lang=de
Zəngibasar rayonu