Allometrik mühəndislik
Allometrik mühəndislik — orqanizmlərin populyasiyasında bədən ölçüsü və ya forması üçün miqyaslama əlaqələrinin eksperimental olaraq dəyişdirilməsi prosesi. Daha dəqiq desək, bir əlamətin digərinə nisbətən dispersiyasını dəyişdirməklə mürəkkəb fenotipin tərkib əlamətləri arasında aşkar olan sıx kovariantlığın eksperimental şəkildə pozulması prosesi.
Tipik olaraq, bədən ölçüsü iki əlamətdən biridir. İki əlamətin ölçüləri bir-birinə qarşı qurulur və miqyaslama əlaqəsi aşağıdakı kimi təqdim edilə bilər:
.
Bu cür manipulyasiyalar yeni variantlar yaratmaq üçün kəsişməni (b), yamacı (m) və ya hər ikisini dəyişdirməklə miqyaslama münasibətlərini dəyişdirir. Bu yeni variantlar daha sonra xüsusiyyət və ya uyğunluq fərqləri üçün sınaqdan keçirilə bilər. Diqqətli sınaq vasitəsilə, hər bir hissənin bütün kompleks fenotipin funksiyasına və nəticədə orqanizmin uyğunluğuna necə töhfə verdiyini müəyyən etmək üçün əlamətlər dəstinin hər bir komponentini ardıcıl olaraq sınaqdan keçirmək olar. Bu üsul morfologiyanı bir-birinə uyğunlaşdırmaq və onların xüsusiyyətlərini müqayisə etməklə ölçülərinə görə fərqlənən bioloji qrupların daxilində və ya arasında müqayisə aparmağa imkan verir.[1]
Nümunələr və tətbiqlər redaktə
Lakın fərziyyəsi redaktə
Allometrik mühəndislik Devid Lakın[2] fərziyyəsini Sceloporus occidentalis kərtənkələsində yoxlamaq üçün istifadə edilmişdir.[1] Bu araşdırmada, qruplar arasındakı ölçü fərqinin təsirini aradan qaldıraraq, yumurta sarısının miqdarını idarə edərək, digərinin morfologiyasına uyğunlaşdırmaq üçün iki populyasiya istifadə edilmişdir. Təcrübələrdən sonra sürətin bədənin ölçüsü ilə tərs mütənasib olduğu müəyyən edildi.
Təbiət və tərbiyə redaktə
Ana bağı tarakanlarda (Diploptera punctata) yumurtalıqların cərrahi çıxarılması ilə "allometrik olaraq hazırlanmışdır".[3] Bu, nəsillərin sayını effektiv şəkildə azaltdı və hər bir nəsil üçün resursların ayrılmasını artırdı. Onlar bu xüsusiyyətləri qrup effektləri ilə birləşdirdilər (böyük qruplarda daha sürətli inkişaf) və valideyn sərmayəsinin qrup təsirlərinin öhdəsindən gələ biləcəyini aşkar etdilər.
Təbii seleksiya redaktə
Zonosemata vittigera milçəyinin[4] qanadlarında tullanan hörümçəyin hərəkətlərinə oxşar zolaqlı naxış var. Qrin və başqaları bu milçəyin qanadlarını adi ev milçəyi ilə kəsib köçürməklə davranış və morfologiya arasındakı əlaqəni pozaraq yeni fenotiplər hazırladılar.[5] Bu manipulyasiya göstərdi ki, hoppanan hörümçəklərin hücum etməsinə mane olan zolaq şəkili ilə birləşən davranışdır, digər yırtıcılar deyil.
Metodları redaktə
İstifadə olunan kəsilmə, yumurtanın sarısının dəyişdirilməsi, hormonal müalicələr, ananın ayrılması, temperaturun manipulyasiyası və ya qidalanma vəziyyətin dəyişdirilməsini əhatə etmişdir.[6] Hər bir metodun, şübhəsiz ki, eksperiment tərtib etməzdən əvvəl nəzərə alınmalı olan öz üstünlükləri və mənfi cəhətləri var, lakin bu üsullar müqayisəli və təkamül biologiyasında yeni tədqiqat yolları açır.
İstinadlar redaktə
- ↑ 1 2 Sinervo, B.; Huey, R. "Allometric Engineering: An Experimental Test of the Causes of Interpopulational Differences in Performance" (PDF). Science. 248 (4959). 1990: 1106–1109. Bibcode:1990Sci...248.1106S. doi:10.1126/science.248.4959.1106. PMID 17733374. 2017-08-12 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-07-19.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-03-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-19.
- ↑ Holbrook, G.; Schal, C. "Maternal investment affects offspring phenotypic plasticity in a viviparous cockroach". PNAS. 101 (15). 2004: 5595–5597. Bibcode:2004PNAS..101.5595H. doi:10.1073/pnas.0400209101. PMC 397435. PMID 15064397.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-01-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-20.
- ↑ Greene, E.; Orsak, L.; Whitman, D. "A Tephritid Fly Mimics the Territorial Displays of its Jumping Spider Predators". Science. 236 (4799). 1987: 310–312. Bibcode:1987Sci...236..310G. doi:10.1126/science.236.4799.310. PMID 17755555. see: Tephritid fly.
- ↑ Sinervo, B. "The Effect of Offspring Size on Physiology and Life History". BioScience. 43 (4). 1993: 210–218. doi:10.2307/1312121. JSTOR 1312121.
SəhifəyəKeçidlərWhatLinksHereCÉnubi_Koreya_vonu
Fayl:2011-06-11-praha-by-RalfR-041.jpg