Dərbənd qədim zamanlarlar liman şəhəri olmasına baxmayaraq, burada XIX əsrə qədər limanların əsas atributlarından sayılan mayakın olması barədə məlumat yoxdur.

Rusiya imperiyasına məxsus gəmilər Dərbənd qalası rayonuna XVI əsrin 60-cı illərində^[3] yan almışlar. Bu zaman ruslar Xəzər dənizinin qərb sahillərinə gərbi yürüşlər təşkil edirdilər.

I Pyotr Xəzər dənizində Rusiyanın təsir dairəsini artırmaq və Baltik-Xəzər dəniz yolunu inkişaf etdirməklə Avropa-Şərq arasında ticarət əlaqələrini qurmaq məqsədi ilə 1722—1723-cü illərdə Rusiya imperator donanamasının köməyi ilə Xəzəryanı bölgələrə hərbi yürüşünü təşkil etmişdir. Bunun nəticəsində Dərbənd və Bakı kimi tratüji əhəmiyyəti olan şəhərlər ələ keçirilir.

1826—1828-ci illərdə baş vermiş Rusiya-İran müharibəsi sonrası Rusiya Xəzər dənizində yeganə hərbi gücə çevrildi. rus və fars ticarət gəmiləri isə dənizdə sərbəst dolaşma hüququ əldə etdi.

XVIII əsrdə Xəzər dənizində poçt və sərnişin gəmiçiliyin inkişafı Dərbənddə mayak tikitisini zəruri edir.

Liman qısa zaman kəsiyində inkişaf edirdi. Qafqaz canişini, general-feldmarşal knyaz Mixail Vorontsov Xəzər dənizində gəmilərin təhlükəsizliyini təmin etmək və və Dərbənddə mayakın inşasını gerçəkləşdirmək məqsədi ilə qərar qəbul edir. Mayakın inşasına 1851-ci ildə başlanılır.

1853-cü ildə mayak kapitan saviniçin layihəsi əsasında inşa edilərək bitirilir. 16 yanvar 1853-cü ildə mayak karantin və gömrük postunun gözətçilərinə təhvil verildi.

Mayak şəhərin mərkəzində, Kirov və Nizami adına parkda yerləşir^[3].

N42°03'41,20" E48°17'45,48"

YUNESKO-nun Ümumdünya irsi, obyekt № 1070 ing. • rus. • fr.

• Dərbənd mayakı