Gerontologiya (yun. γέρων –qoca + yun. logie – elm) — insanın qocalmasını və bu qocalmaya qarşı mübarizə metodunu öyrənir. İlk dəfə bu termin 1903-cü ildə tibb üzrə Nobel mükafatına layiq görülən rus alimi İ.İ. Meçnikov tərəfindən elmə daxil edilmişdir.^[1] Gerontologiya elmində ilk öncə yaşlıların həyat şərtlərini yaxşılaşdırma hədəfi izlənilir. Yeni texnologiya və ya iqtisadi inkişaflar, bu hədəfə yaxınlaşma baxımından bir çox inkişaf əldə etməkdədir.

Qocalma prosesi baş verən yaş dəyişiklikləridir və qocalıqdan çox əvvəl başlayır. Qocalma əlamətləri canlıların müxtəlif quruluş səviyyələrində: moleykulyar, hüceyrə, toxuma, orqanlar sistemləri və orqanizm səviyyəsində özünü göstərir. Qocalma prossesi zamanı orqanizm səviyyəsində baş verən dəyişikliklər, əvvəlcə xarici əlamətlərdə özünü göstərir. Bədənin qaməti dəyişir, bədən forması başqa şəkil alır, onun ölçüləri kiçilir, dəri elastikliyini itirir, onda qırışlar əmələ gəlir. Görmə, eşitmə və yaddaş zəyifləyir. Sümük toxumasının sıx və süngər maddəsi nazikləşir. Insan qocalma prosesləri nəticəsində baş verən dəyişikliklər hesabına qocaya xas əlamətlər qazanır.

Qocalma ölüm ehtimalının artmasına gətirib çıxarır redaktə

İnsanda 40–50 yaşdan sonra qocalma çox davamlı xarici əlamətləriylə üzə çıxır ki, bu da özünü ən çox dəridə göstərir. Bu zaman dərialtı piy qatının kütləsi itir və bunun nəticəsində dəridə qırışlar əmələ gəlir, piqment ləkələr formalaşır. Ürək-qan-damar sistemində qocalıq özünü 40 yaşdan sonra göstərir. Bu zaman damarların divarinda lipidlər, ən çox isə xolestirin topıanır ki, bu da öz növbəsində divarlardakı elastikliyi azaldır. Nəticədə ürəyin normal işi pozulur, orqanlar və toxumalar qanla yaxşı təciz olunmur. Insanda tənəffüs sisteminin işinin qocalıqla əlaqədar pozulması alveollar arasındakı toxumaların dağılması ilə əlaqədardır. Bu zaman tənəffüs səthi azalır, oksigenin ağciyərlərə girməsi çətinləşir. Ağciyərlərin həyat tutumu çox azalır. İnsanda qocalıq zamanı həzm sistemində dişlərin tökülməsi, mədə və bağırsaq vəziləri, qaraciyər, mədəaltı vəz öz funksiyalarının azalması, qidanın həzmi pozulması, bağırsağın divarındaki dalğavari hərəkətin pozulması və tez-tez qəbizlik yaranması kimi dəyişikliklər olur. Bunlardan başqa qocalıq zamanı digər orqanlarda da belə mürəkkəb dəyişkənliklər baş verir. İnsan orqanizminin qocalmasının ilkin səbəb və mexanizmlərini izah edən 500 hipotez vardır ki, bunları herentologiya elmi öyrənir. Bunların çoxu tarixi xarakterlidirlər. Bunlara ölüm qorxusu, parçalanma məhsulları hesabına orqanizmin öz-özünü zəhərləməsi, hüceyrənin nüvəsindəki xüsusi maddənin istifadə olunması, mayalanma prosesində orqanizmin aldığı əvəz olunmayan maddələrin itirilməsi kimi qocalma haqqında hipotezlər aiddir. Hipotezlər hal- hazırda iki əsas istiqamətdə qruplaşdırılır.