Lavanda

Lavanda
Lavanda
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superasterids Klad: Asterids Klad: Lamiids Dəstə: Dalamazçiçəklilər Fəsilə: Dalamazkimilər Yarımfəsilə: Nepetoideae Triba: Ocimeae Cins: Lavanda
Beynəlxalq elmi adı
	Lavandula L., 1753;
ITIS	500370
NCBI	39169
EOL	61212

Lavanda (lat. Lavandula)^[3] digər adları: rəngli ot; levanda; lavenda və s. — dalamazkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi^[4].

Lavanda çoxillik ətirli ədviyyat bitkisidir. Bu bitkinin vətəni Aralıq dənizi sahilləri hesab olunur.Qədim Misirdə mumiyalaşdırma zamanı istifadə edilən maddənin əsas komponentlərindən biri olub. Bitkinin öz ətrini 3 min il saxlaya bilməsi məlumdur. Belə ki, 1922-ci ildə Misir fironu Tutanxamonun mumiyasından ətirli lavandanın qalıqları tapılmışdır.

Əhəmiyyəti redaktə

Lavanda bitkisinin bütün hissələrində efir yağları toplanır. Lakin çiçəklərdə onun miqdarı daha çox 0,8-3,0 %-ə qədərdir. Lavanda yağının əsas komponenti ( tərkib hissəsi) linalilasefat (30-56 %) və linalol (10-12 %) hesab edilir. Lavanda yağı və ondan alınan məhsullar (efir yağı, quru çiçək qrupu) ətriyyat - kosmetika sənayesində, qida və əczaçılıq sənayesində, tibdə və məişət kimyasında istifadə edilir. Lavanda yaxşı bal verən bitki hesab olunur və eroziya əleyhinə bitki kimi istifadə edilir.^[5]

Yayılması redaktə

Avropada lavandanı XVI əsrin axırlarında becərməyə başlamışlar. Rusiya ərazisinə lavanda XIX yüzilliyin ikinci yarısında gətirilmişdir. Lakin, ilk dəfə sənaye halında plantasiyalar şəklində becərilməsinə 1929-cu ildə Krımda başlamışlar. 1937-ci ildə lavanda Krasnodar vilayətində, 1945-ci il-lər Moldovada becərilməyə başlanmışdır. Onun ümumi əkin sahəsi 9 min hektara yaxın, məhsuldarlığı isə 20-30 s/ha - dır.^[5]

Növləri redaktə

Lavandula × alportelensis P.Silva, Fontes & Myre
Lavandula angustifolia Mill.
- Lavandula angustifolia subsp. angustifolia
- Lavandula angustifolia subsp. pyrenaica (DC.) Guinea
Lavandula antineae Maire
- Lavandula antineae subsp. antineae
Lavandula aristibracteata A.G.Mill.
Lavandula atriplicifolia Benth.
Lavandula bipinnata (Roth) Kuntze
Lavandula bramwellii Upson & S.Andrews
Lavandula buchii Webb & Berthel.
- Lavandula buchii var. buchii
- Lavandula buchii var. tolpidifolia (Svent.) M.C.León
Lavandula × cadevallii Sennen
Lavandula canariensis (L.) Mill.
- Lavandula canariensis subsp. canariensis
- Lavandula canariensis subsp. palmensis Upson & S.Andrews
Lavandula × cavanillesii D.Guillot & Rosselló
Lavandula citriodora A.G.Mill.
Lavandula coronopifolia Poir.
Lavandula dentata L.
- Lavandula dentata var. candicans Batt.
- Lavandula dentata var. dentata
Lavandula dhofarensis A.G.Mill.
Lavandula erythraeae (Chiov.) Cufod.
Lavandula galgalloensis A.G.Mill.
Lavandula gibsonii J.Graham
Lavandula hasikensis A.G.Mill.
Lavandula × intermedia Emeric ex Loisel.
Lavandula lanata Boiss.
Lavandula latifolia Medik.
Lavandula × limae Rozeira
Lavandula × losae Sánchez Gómez, Alcaraz & García Vall.
Lavandula macra Baker
Lavandula mairei Humbert
- Lavandula mairei var. antiatlantica (Maire) Maire
- Lavandula mairei var. mairei
Lavandula maroccana Murb.
Lavandula minutolii Bolle
- Lavandula minutolii var. minutolii
Lavandula multifida L.
Lavandula nimmoi Benth.
Lavandula pedunculata (Mill.) Cav.
- Lavandula pedunculata subsp. atlantica (Braun-Blanq.) Romo
- Lavandula pedunculata subsp. cariensis (Boiss.) Upson & S.Andrews
- Lavandula pedunculata subsp. lusitanica (Chaytor) Franco
- Lavandula pedunculata subsp. pedunculata
- Lavandula pedunculata subsp. sampaiana (Rozeira) Franco
Lavandula pinnata Lundmark
Lavandula pubescens Decne.
Lavandula qishnensis Upson & S.Andrews
Lavandula rejdalii Upson & Jury
Lavandula rotundifolia Benth.
Lavandula saharica Upson & Jury
Lavandula samhanensis Upson & S.Andrews
Lavandula setifera T.Anderson
Lavandula somaliensis Chaytor
Lavandula stoechas L.
- Lavandula stoechas subsp. luisieri (Rozeira) Rozeira
- Lavandula stoechas subsp. stoechas
Lavandula sublepidota Rech.f.
Lavandula subnuda Benth.
Lavandula tenuisecta Coss. ex Ball
Lavandula viridis L'Hér.

Hibridlər redaktə

İstinadlar redaktə

↑ Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 249. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
↑ Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 572.
↑ Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
↑ Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
↑ ¹ ² H. S. HÜMBƏTOV, V. V. BƏŞİROV V. R. MOHUMAYEV " YAĞLI VƏ EFİR YAĞLI BİTKİLƏR" BAKI 2016

Lavanda:The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)

[_7585a11fc524ec72-1] Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 249. doi:10.5962/BHL.TITLE.746

[_cf04d709c41998ef-2] Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 572.

[3] Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.

[4] Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.

[:0-5] ¹ ² H. S. HÜMBƏTOV, V. V. BƏŞİROV V. R. MOHUMAYEV " YAĞLI VƏ EFİR YAĞLI BİTKİLƏR" BAKI 2016

[3]

[4]

[1]

[2]

[5]

Lavanda Haqqinda Melumat - Vikipedia