Metropol Antik Şəhəri İzmir vilayətinin Torbalı rayonu sərhədləri daxilində Yeniköy və Özbey məhəllələri arasındakı bir təpədə yerləşir. Qədim İoniya Bölgəsinə daxil olan şəhər Efesdən 30 km, İzmirdən 40 km uzaqlıqdadır və Kiçik Menderes (Kaystros) hövzəsinə hakimdir.

Metropol "Ana ilahə şəhəri" deməkdir. Μετηρ Δαλλησια (Meter Gallesia) adlı Ana İlahə (daha yaxşı Kybele kimi tanınır) üçün ibadət yeri kimi fəaliyyət göstərən müqəddəs mağara şəhərdən 5 km məsafədədir. Şəhərin şimalında, Uyuzdərə mövqeyində yerləşir. Mağarada aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı çoxlu terrakota Ana ilahə heykəlcikləri tapılıb. Bundan əlavə, şəhər sikkələrində tapılan Ana ilahənin təsvirləri də bu fikri təsdiqləyir.

Qədim Metropol şəhərində ilk araşdırmalar 1970-ci illərdə professor dr. Rəcəb Meriç tərəfindən aparılıb. Araşdırmalardan sonra 1989-cu ildə başlanan arxeoloji qazıntılar 2007-ci ildən professor dr. Serdar Aybek idarə edir.

 

Metropol qədim şəhərində aparılan qazıntı və tədqiqat işlərini T. R. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, Manisa Cəlal Bayar Universiteti, Torbalı Bələdiyyəsi, Sabancı Vəqfi və MESEDER (Metropol Sevənlər Dərnəyi) tərəfindən dəstəklənir.^[2]

Erkən Tunc dövründən məskunlaşdığı təsbit edilən Qədim Metropol şəhərində 1989-cu ildən davam edən arxeoloji qazıntılar nəticəsində teatr, bouleuterion (parlament binası), stoa (örtülü gəzinti yeri), tualet (ictimai tualet), hamam-gimnaziya kompleksi, atriumlu və peristilli evlər (sütunlu həyəti və ortasında hovuzu olan yaşayış növü), hamam-palestra kompleksi (güləş meydançası) qazılıb, bu strukturlardan bəzilərində bərpa işləri başa çatdırılıb.^[3]

Şəhərin akropolunda aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı ilk tunc və orta tunc dövrünə aid bəzi keramika parçaları və daş baltalar və Het dövrünə aid möhür aşkar edilib.^[4][5]Ellinlərə aid yaşayış məntəqəsi eramızdan əvvəl IX əsrdən sonra akropol üzərində qurulmuşdur, lakin şəhər özünün əsl inkişafını eramızdan əvvəl III əsrdə göstərmişdir. Xüsusilə eramızdan əvvəl II əsrdə şəhər Perqamon Krallığının himayəsində böyük irəliləyiş əldə etmiş və bu dövrdə teatrlar, bulyerionlar, stoalar kimi monumental tikililər tikilmişdir. Sıx urbanizasiyanın müşahidə olunduğu bu dövrü Roma İmperiyası Dövrü izləyir. Aristonikos üsyanına qarşı Romalıların tərəfini tutduğu bu dövrdə Metropolis adı tarix səhnəsində yenidən xatırlanmağa başladı. Bu dövrdə Roma İmperiyasının ənənəsinə uyğun zəngin evlər tikilməyə başlandı.

Son Antik Çağda Metropol şəhəri yepiskop mərkəzinə çevrildi, lakin müharibələr və iqtisadi səbəblərdən daralmağa başlayan şəhərdə müdafiə qalası tikildi. Bölgənin XIV əsrdə Aydınoğulları Bəyliyi tərəfindən ələ keçirilməsindən sonra Metropol şəhəri də Aydınoğulları Bəyliyinin idarəsinə keçdi, lakin şəhər köhnə yerində qalmadı və Torbalıya köçürüldü. Torbalı adı Metropolis adının əsrlər boyu dəyişən və günümüzə qədər gəlib çatan variantıdır. Osmanlı dövründə bölgə "Qızılhisar" adlanırdı.^[6]

• Mohenco Daro
• Teotihuacan

1. ↑ ^{1 2} GeoNames (ing.). 2005.
2. ↑ Aybek, S. Metropolis İonia I: Heykel, Metropolis'de Hellenistik ve Roma Dönemi Heykeltıraşlığı (türk). İstanbul. 2009.
3. ↑ Aybek, S., Ekin Meriç, A., Öz, A. K.,. Metropolis: A Mother Goddess City in Ionia (eng). İstanbul. 2009.
4. ↑ Meriç, R. Späthellenistisch-römische Keramik und Kleinfunde aus einem Scachtbrunnen am Staatsmarkt in Ephesos (alm). Wien. 2002.
5. ↑ Meriç, R. Metropolis, City of the Mother Goddess (eng). Istanbul. 2003.
6. ↑ Meriç, R. Metropolis Kazıları’nın İlk 5 Yılı (türk). İstanbul. 1996.

• METROPOLIS ARCHAEOLOGICAL SITE

• Metropolis. Kazı ve araştırmaları