Bakı Erməni Xeyriyyə Cəmiyyəti
Bakı Erməni Xeyriyyə Cəmiyyəti (erm. Բաքվի Հայոց Մարդասիրական ընկերություն) — Bakının erməni icması tərəfindən qurulan və idarə olunan xeyriyyə təşkilatı. 1863–1864-cü illərdə yaradılmış və Qafqazda ilk xeyriyyə təşkilatı olmuşdur.[1][2][3][4][5] 1870-ci ildə Bakıdakı ilk kitabxana (Qafqazın ən böyüyü[6]) və nəşriyyat evinin əsasını qoymuşdur.[2][7]
| Bakı Erməni Xeyriyyə Cəmiyyəti | |
|---|---|
 | |
| Yaranma tarixi | 1864 |
| Ləğvolma tarixi | 1920 |
| Mərkəzi | |
Tarixi redaktə
Cəmiyyət doktor David Rostomyan və Movses Zohrabiants tərəfindən təsis edilib.[8][9] Bina Gimnaziçeskaya küçəsi 195 (indiki Tolstoy küçəsi) ünvanında tikiləcəkdi.[10] Erməni Xeyriyyə Cəmiyyətinin nizamnaməsini yazan Rostomyan, cəmiyyətin qurulması üçün Bakının yerli hökumətinə petisiya təqdim etmişdi.[1][9] Müraciət qəbul edildikdən sonra Cəmiyyətin qurulması üçün vəsait Bakıdakı varlı ermənilərin ianələri və qəbul və üzvlük haqları hesabına təmin edilib.[9][10] Cəmiyyətin ümumi məqsədi yoxsullara yardım etmək, kitabxanalar və məktəbləri tanıtmaq və tikmək, təqaüdlər üçün vəsait toplamaq, kitab nəşr etmək və cəmiyyətin ümumi rifahını yaxşılaşdırmaqdan ibarət idi.[1][10][11] 1895-ci ilə qədər təşkilat 1440 şagirdin olduğu on doqquz məktəbə subsidiya vermişdi.[11] 1896-cı ilə qədər cəmiyyət təhsilə yönəlmiş 110.000 rubl dəyərində layihələr maliyyələşdirmişdi.[11] Cəmiyyət həmçinin qırx uşaqlıq körpələr evi, qız məktəbi, 20–30 kimsəsiz uşaq evi, gimnaziya, kitabxana, nəşriyyat evi və təhsil müəssisələri də idarə edirdi.[10][12][13] 1899-cu ilə qədər cəmiyyətin 500 üzvü var idi.[4] Rəhbərliyin bir çox üzvləri arasında siyasətçi Mikayel Babacanyan kimi tanınmış erməni simaları da var idi.[14] Cəmiyyət Osmanlı ermənilərinin məktəblərinin və təhsilinin maliyyələşdirilməsi üçün əhəmiyyətli ianələr etmişdir.[15][16]
Birinci Dünya müharibəsi və Sentyabr günləri zamanı Erməni Xeyriyyə Cəmiyyəti çoxlu yaralı ermənilərə yardım etmiş, Sentyabr günlərindən sonra isə fəaliyyətini dayandırmışdır.[4]
1920-ci ildə Bakıda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Erməni Xeyriyyə Cəmiyyəti rəsmən fəaliyyətini dayandırdı.[4][10]
Kitabxana redaktə
Erməni Xeyriyyə Cəmiyyəti 1870-ci ildə Bakıda ilk belə kitabxana açmışdı. Çoxsaylı dillərdə kitabların olduğu kitabxanadan bütün millətlər istifadə edirdi.[6] Kitabları oxumaq üçün aylıq 30 qəpik üzvlük haqqı vardı.[10] Kitabxanada 9000 kitab olduğu bildirilir.[11] 1914-cü ilə qədər kitabların sayı 68 dövri nəşrlə 21.800-ə yüksəldilmişdi.[17] Kitabxanaçıların arasında indiki erməni ziyalıları və yazıçıları var idi. Dramaturq Aleksandr Movsisyan 1881–1883-cü illərdə burada kitabxanaçı olmuşdu.[18][19]
Rusiya çar hökumətinin sərt senzurasına görə kitabxananın fəaliyyəti dayandırılmışdı.[6]
Bakıdakı Müqəddəs Maarifləndirici Qriqori kilsəsi tikildikdən sonra kitabxana 1913-cü ildə öz binasına köçdü və burada fəaliyyətini bərpa etdi.[10] Erməni Xeyriyyə Cəmiyyəti fəaliyyətini dayandırdıqdan sonra kitabxana bağlanmışdı. Sovet İttifaqı dövründə Lenin adına Xalq Kitabxanası kimi yenidən açılmışdır.[10] Sovet İttifaqının dağılmasından sonra kitabxana Mərkəzi Şəhər Kitabxanası kimi tanınmağa başladı. 2003-cü ildə Mərkəzi Şəhər Kitabxanası Azərbaycan Prezidenti Kitabxanasına çevrilib.[20]
İrsi redaktə
Görkəmli Azərbaycan yazıçısı və publisist Həsən bəy Zərdabi erməni icmasının səylərinə minnətdarlığını bildirmişdi. Zərdabi 1871-ci ildə Bakıda müsəlman əhalinin öz xeyriyyə təşkilatını qura bilməməsindən narazılığını bildirmişdi. "Həyat" qəzetinin 1905-ci il sayında Zərdabi xeyriyyə təşkilatı açmaq cəhdinin uğursuzluğundan bəhs edir və "Qardaşlar, bizi erməni qonşularımızla müqayisə edin!" deyir.[8][9]
Kitabxana Sovet Yazıçılar İttifaqı tərəfindən Zaqafqaziyanın ən zəngin kitabxanası sayılırdı.[21]
İstinadlar redaktə
- ↑ 1 2 3 Wilson, Samuel Graham. "Armenian Church and the Russian Government". The North American Review. University of Northern Iowa. 180. 1905: 94. İstifadə tarixi: 13 March 2013.
- ↑ 1 2 Вестник общественных наук, Issues 1–6, Armenian Academy of Sciences Publishing, Yerevan, 1990, p. ii
- ↑ "Letters PA Stolypin EY Nolde: Letter to Baron E.Yu.Noldel. (May 21, 1906)". KM.ru. 2 July 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 March 2013.
- ↑ 1 2 3 4 "Karabagh: figures, facts, events and places". Karabagh.am. 3 November 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 March 2013.
- ↑ "Мір Божій". Мір Божій (Russian). Тип. И.Н. Скороходова. 14: 240. 1905. İstifadə tarixi: 13 March 2013.
- ↑ 1 2 3 "Religious Persecution in Russia". The Pacific. J.W. Douglas. 53 (1): 67. January 1903. İstifadə tarixi: 13 March 2013.
It has even closed some of the public libraries, including that of the Armenian Philanthropic Society at Baku, the largest library in the Caucasus, which was used by all nationalities and had been a great benefit to the city.
- ↑ "First in Baku". Baku.am. 6 August 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 March 2013.
The library: the library of Armenian Philanthropic Society (1870)
- ↑ 1 2 Армянскій вѣстник, Issues 1–2, Gumanitariy Publishing, 1999, p. 53
- ↑ 1 2 3 4 Siegel, Evan. "Äkinji and Azerbaijani Self-Definition". 2024-02-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 fevral 2024.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 "Армянское человеколюбивое общество" (rus). OurBaku. 21 July 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 March 2013.
- ↑ 1 2 3 4 Русская школа, July–August 1896, issues 7–8, St. Petersburg, Skorokhodov Publishing, p. 315
- ↑ Stepanian, K. M. "Համառոտ ակնարկ Բաքվի Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու պատմության" (PDF). National Academy of Social Sciences (Armenian). 3. 2009: 45–59. ISSN 0320-8117. 17 November 2015 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 13 March 2013.
- ↑ Арустамян, Вениамин. "ГОРОД УТРАЧЕННЫЙ — ГОРОД УТРАТИВШИЙ. Об истории бакинской армянской общины". Армянскій вѣстник (1–2). 1999. 18 November 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 March 2013.
- ↑ Баку и его район. 1913. Адресная и справочная книга. Баку, 1913.
- ↑ Sarkissian, Arshag Ohan. "History of the Armenian Question to 1885". Illinois Studies in the Social Sciences. University of Illinois Press. 22 (3–4). 1938: 131. İstifadə tarixi: 13 March 2013.
The Philanthropic Association of Baku, the oldest (founded in 1862) if not the strongest of such organizations, at times donated a good share of its annual income for the education of the Armenians in the Ottoman Empire.
- ↑ Delk, Robert Carlton. Reforms in Asia Minor in the nineteenth century. Wisconsin, Madison: University of Wisconsin--Madison. 1953. səh. 333. İstifadə tarixi: 13 March 2013.
- ↑ "Armenian publishing of Baku". Baku.am. 6 August 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 March 2013.
- ↑ ed, Agop J. Hacikyan, coordinating. The Heritage of Armenian Literature From The Eighteenth Century To Modern Times. Detroit: Wayne State Univ. Pr. 2005. səh. 480. ISBN 9780814332214. İstifadə tarixi: 13 March 2013.
- ↑ Kurkjian, Vahan M. A History of Armenia. Armenian General Benevolent Union of America. 1958. səh. 422. İstifadə tarixi: 13 March 2013.
He received an appointment to a State office in Baku, but later relinquished the post and induced the Mardasirakan (Philanthropic) Society to establish a library, with himself as librarian.
- ↑ Sharma, edited on behalf of IFLA by Ravindra N. Libraries in the early 21st century, volume 1 an international perspective. Berlin: De Gruyter Saur. 27 December 2011. səh. 71. ISBN 9783110270631. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
- ↑ Театр и драматургия: Орган Союза советских писателей (Russian). Союз писателей СССР. 1935. səh. 1829. İstifadə tarixi: 13 March 2013.
К этому времени филантропическое (Армянское человеколюбивое общество» открывает библиотеку, ставшую впоследствии одной из самых богатых библиотек на Кавказе.
Fayl:Leonardo_da_Vinci_004.jpg