Türkiyə (türk. Türkiye), rəsmi adı ilə Türkiyə Respublikası (türk. Türkiye Cumhuriyeti) — böyük hissəsi Ön Asiyada, Anadolu yarımadasında, kiçik hissəsi isə Cənub-şərqi Avropada, Balkan yarımadasında yerləşən qitələrarası ölkə. Şimalda Qara dəniz, şimal-şərqdə Gürcüstan, şərqdə Azərbaycan, Ermənistan və İran, cənub-şərqdə İraq, cənubda Suriya və Aralıq dənizi, qərbdə Egey dənizi və şimal-qərbdə Yunanıstan və Bolqarıstan ilə həmsərhəddir. Kipr ölkənin cənub sahilində yerləşir. Ölkə vətəndaşlarının əksəriyyəti etnik türklərdir, kürdlər isə ölkədəki ən böyük etnik azlıqdır.^[1] Ankara Türkiyənin paytaxtı və ikinci ən böyük şəhəridir. İstanbul ölkənin ən böyük şəhəri və əsas maliyyə mərkəzidir.

Dünyanın ən qədim daimi məskunlaşma bölgələrindən biri olan indiki Türkiyə ərazisi Göbəklitəpə kimi mühüm Neolit dövrünə aid yaşayış yerlərinə ev sahibliyi edir və bu ərazilərdə hattlar, hetlər, Anadolu xalqları, yunanlar, assurlar, farslar və başqaları da daxil olmaqla qədim sivilizasiyalar yaşamışdır.^[2][3][4][5]

Ellinizm dövrünü başladan Makedoniyalı İsgəndərin fəthlərindən sonra qədim Anadolu bölgələrinin əksəriyyəti mədəni cəhətdən ellinləşdirilmiş və bu Bizans dövründə də davam etmişdir.^[3][6] Səlcuqlu türklərinin XI əsrdə Anadoluya köç etməyə başlaması türkləşdirmə prosesini başlatdı. Rum Səlcuq sultanlığı 1243-cü ildə monqol istilasına qədər Anadoluda hökmranlıq etdi və o, kiçik türk bəyliklərinə parçalandı.^[7] XIII əsrin sonlarından başlayaraq Osmanlılar bəylikləri birləşdirərək Balkanları fəth etdi, Osmanlı dövründə isə Anadolunun türkləşdirilməsi daha da irəlilədi. Fateh Sultan Mehmed 1453-cü ildə Konstantinopolu (indiki İstanbul) fəth etdikdən sonra Osmanlı genişlənməsi I Səlimin dövründə davam etdi. Sultan Süleyman Qanuninin dövründə Osmanlı imperiyası qlobal gücə çevrildi.^[2][8][9]

XVIII əsrin sonundan etibarən imperiyanın gücü ərazilərin tədricən itirilməsi ilə azaldı.^[10] II Mahmud XIX əsrin əvvəllərində modernləşmə dövrünə başladı.^[11] 1908-ci ildə Gənc türklər inqilabı sultanın səlahiyyətlərini məhdudlaşdırdı və 30 illik fəaliyyətini dayandırdıqdan sonra Osmanlı Parlamentini (Məclisi Ümumi) bərpa edərək imperiyanı çoxpartiyalılıq dövrünə keçirdi.^[12][13] Gənc türklər üçlüyü 1913-cü il çevrilişi ilə nəzarəti ələ keçirdi və Osmanlı imperiyası 1914-cü ildə İttifaq dövlətlərindən biri olaraq Birinci Dünya müharibəsinə girdi. Müharibədə məğlub olduqdan sonra Osmanlı imperiyası bölündü.^[14]

İşğalçı Antanta dövlətlərinə qarşı Türkiyənin İstiqlaliyyət müharibəsi 1 noyabr 1922-ci ildə sultanlığın ləğvi, 24 iyul 1923-cü ildə Lozanna müqaviləsinin (Sevr müqaviləsini əvəz edən) imzalanması və 29 oktyabr 1923-cü ildə respublikanın elan edilməsi ilə nəticələndi. Ölkənin ilk prezidenti Mustafa Kamal Atatürkün təşəbbüsü ilə həyata keçirilən islahatlarla Türkiyə sekulyar, unitar və parlamentli respublikaya çevrildi. Türkiyə İkinci Dünya müharibəsinin böyük hissəsində bitərəf qaldı, lakin müharibənin son mərhələsində Müttəfiqlərin tərəfində müharibəyə qatıldı.

Türkiyə Koreya müharibəsində mühüm rol oynadı və 1952-ci ildə NATO-ya üzv oldu. Soyuq müharibə illərində ölkə 1960-cı il və 1980-ci illərdə iki dəfə hərbi çevriliş, 1970-ci illərdə isə iqtisadi və siyasi təlatümlər dövrü yaşadı. 1980-ci illərdə iqtisadiyyat liberallaşdırıldı və bu, daha güclü iqtisadi artıma və siyasi sabitliyə gətirib çıxardı. 2002-ci ildən bəri ölkənin siyasi sistemində Ədalət və İnkişaf Partiyası və onun lideri Rəcəb Tayyib Ərdoğan dominantlıq edir, onun hakimiyyəti dövründə 2013-cü ilə qədər nominal ÜDM-də onillik sürətli artım baş verdi, bunun ardınca 2013-2020-ci illər arasında ABŞ dollarına əsaslanan nominal ÜDM baxımından resessiya və staqnasiya dövrü və 2023-cü ildən yüksək inflyasiya baş verdi.^[15][16][17]

Türkiyə geosiyasi baxımdan mühüm strateji mövqeyə malik regional gücdür.^[18][19] İƏİT və G20-nin qurucu üzvü olan Türkiyənin iqtisadiyyatı E7, EAGLE və NIC-lər arasında təsnif edilir və hazırda nominal ÜDM-ə görə dünyada 19-cu, AQP üzrə isə 11-ci yerdədir. Türkiyə BMT, BVF və Dünya Bankının nizamnamə üzvüdür; ATƏT, İƏT, QDİƏT, İƏT, MİKTA, TÜRKSOY və TDT-in qurucu üzvü və NATO-nun erkən üzvüdür. Türkiyə 1950-ci ildə Avropa Şurasının ilk üzvlərindən biri olduqdan sonra 1963-cü ildə AİB-in assosiativ üzvü oldu, 1995-ci ildə Aİ Gömrük İttifaqına qoşuldu və 2005-ci ildə Avropa İttifaqı ilə üzvlük danışıqlarına başladı. Türkiyənin çoxəsrlik tarixi və bir neçə minilliklər ərzində ərazisində məskunlaşan müxtəlif xalqların təsiri ilə formalaşmış zəngin mədəni irsi var; 19 UNESCO-nun Ümumdünya İrsi obyektinə ev sahibliyi edir və dünyada ən çox ziyarət edilən dördüncü ölkədir.