Dillərin genetik təsnifatı

Dünyada danışılan dillərin hamısı bir Dil Ailəsinə mənsubdur. Ən doğru təsnif etmə, kökə görə edilmiş olan 'dil ailələri' təsnif etməsidir. Yəni eyni dil ailəsinə mənsub dillərin, eyni kökdən, bəlkə də eyni primitiv dildən törədiyi qəbul edilir.

Çox dilin yazılı tarixi çox qısa olduğu üçün, çox az dilin qəti kökü bilinməkdədir. Dil ailələrinin təyin olunması, uzun elmi işlər nəticəsində mümkün olmuşdur.

Dil ailələri ağac sxemi olaraq göstərildikləri üçün özlərinə dil ağacı da deyilir. Bu səbəblə, alt hissələrinə də dil qolları deyilir. Bəzi dillər, heç bir qola bağlı deyildirlər və buna görə onlara mücərrədlənmiş dillər deyilir. Məsələn Yunanca, Hind Avropa Dil Ailəsinə mənsub mücərrədlənmiş bir dildir.

Köklərinə görə təməl dil ailələri bunlardır:

Hind-Avropa dilləri

Avropa qolu

German qrupu: ingilis, alman, holland, afrikaans, isveç, norveç, dan, island, idiş.
Roman qrupu: fransız, ispan, italyan, portuqal, rumın, katalon, provansal, sefard, katalon, scilian, romanş və s^[1];
Slavyan qrupu: rus, ukrayna, belorus, serb, xorvat, bosniya, bolqar, makedon, sloven, slovak, çex.
Baltik qrupu: Pruss (ölü dildir), litva dili, latış dili.
Kelt qrupu: breton, qall, irland, şotland, kernevek (İngiltərənin Kornuoll bölgəsində), vall, men.
Yunan qrupu:
Alban qrupu:

Hind-İran dilləri: Hind, Benqal, Pəncab, Fars

Hami-Sami dilləri ailəsi

Sami dilləri

Ərəb, ivrit, arami, süryani və Tunis dilləri, Həbəş–zənci dilləri və ölü dil sayılan akkad dili.

Misir dilləri

Qədim Misir dili, qibti dili.

Liviya və Bərbər dilləri

Liviya dili, Bərbər dili

Çin-Tibet dilləri

Çin, Tibet və Birma dilləri.

Bantu dilləri

Orta və Cənubi Afrikada danışılan Bantu dilləri.

Qafqaz dilləri

1.Abxaz-Adıq qrupu

Qafqaz dillərinin şimal-qərb qrupu. Buraya abxaz, abaza, ubıx, adıge və kabardin-çərkəz dilləri daxildir.

2.Kartveli qrupu

Şimali kartvel qrupu-svan dili, zan qrupu-meqrel və laz dilləri və cənubi kartvel qrupu-gürcü dili. Gürcü dili onlarla ləhcəyə və yüzlərlə şivəyə sahibdir. Zan qrupu bəzən bir dil, lazca və meqrelcə isə onun ləhçələri hesab edilirlər. Şimali kartvel qrupunu təşkil edən svan dili özlüyündə dörd ləhcəni ehtiva edir: yuxarıbal, aşağıbal, laşx və lentex ləhcələri hazırkı Gürcüstan Respublikasının şimalında dağlıq bölgədə dar ərazidə İnqura və Tsxenis-Tsxali yüksəklikləri arasında yayılmışdır, bütün ləhcələri bir-birindən xeyli ölçüdə fərqlənir.

3.Nax-Dağıstan qrupu

Nax qolu
- Vaynax klasteri
- Batsb dili
Avar-əndi-tsez qolu
- Avar-əndi alt qolu
  - Avar dili
  - Əndi qrupu
- Tsez (Dido) alt qolu
  - Qərbi tsez qrupu
  - Şərqi tsez qrupu
    - Bejta dili
    - Hunzib dili
Lak dili
Dargi qolu
- Şimali dargi qrupu
  - Şimal-qərbi alt qrupu
    - Aquşa dili,
      - o cümlədən ədəbi dargi dili
    - Muhi dili
    - Tsudaxar dili
    - Qapşıma-Butrı dili
  - Huraxi dili
  - Mureqa-Qubden dili
  - Qadar dili
  - Muira dili
- Megeb qrupu
  - Megeb dili
- Cənub-şərqi dargi qrupu
- Çıraq qrupu
  - Çıraq dili
- Qaytaq qrupu
  - Yuxarı qaytaq dili
  - Aşağı qaytaq dili
- Köbəçi-Aştı qrupu
  - Köbəçi dili
  - Aştı dili
Ləzgi qolu
- Şərqi ləzgi qolu
- Qərbi ləzgi qolu
  - Rutul dili
  - Saxur dili
- Cənub ləzgi qolu
  - Buduq dili
  - Qiriz dili
- Xinaliq dili
  - Arçi dili
- Haput dili
  - Udi dili
  - Ağvan dili (ölü)
  - Elik
  - Yerguc
  - Cek kendlerin dilleri

Ural-Altay dilləri

Ural dilləri

Fin–uqor qolu: Fin, lapland, macar, uqor.
Samoyet qolu: Samoyet dilləri.

Altay dilləri

Türk dilləri ailəsi, monqol, mancur, tunquz, koreya və yapon.

İstinadlar

↑ Introduction to human geography, Steven Graves, California State University, Northridge, Last updated: April 20, 2020

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

Unilang Arxivləşdirilib 2005-09-11 at the Wayback Machine

[1] Introduction to human geography, Steven Graves, California State University, Northridge, Last updated: April 20, 2020

[1]

Dillərin genetik təsnifatı Haqqinda Melumat - Vikipedia